آثارخانۀ ادبی محمّدجان رحیمی

خانه-موزه‌ محمدجان رحیمی از 14 می سال 1969 تشکیل شده است. نخست در خیابان رودکی (رودکی، 56، حجرۀ 8) مرکز شهر دوشنبه واقع بود. سال 1969 بعد وفات شاعر حکومت جمهوری تاجیکستان خدمت­های شاعر محمدجان رحیمی در بارۀ ترقی دادن نظم ساویتی خدمت­های علمی و برقرارکنی حاکمیت ساویتی را به انابت گرفته برای ابدی گرداندن خاطرۀ شاعر منزل او را به خانه-موزه‌ تبدل داد. زیرا شاعر از سال 1966 تا سال 1968، یعنی تا آخر عمر خود در این منزل خاکسارانه زندگی و ایجاد کرده است. سال 2017 با سبب ساختمان شهرسازی با قرار حکومت جمهوری تاجیکستان خانه-موزه‌ محمدجان رحیمی به خیابان رودکی نزد آکادمی ملی علم­های تاجیکستان کوچانده شد و بعد از کوچانده شدن آن از «خانه-موزه‌ محمدجان رحیمی» به «آثارخانۀ ادبی محمدجان رحیمی» تبدل داده شده، از تاریخ 10 آوریل سال 2018 در خود را به روی تماشابینان باز نموده است. آثارخانۀ محمدجان رحیمی همچون یادگاری ادبی و فرهنگی صحیفه‌های رنگین و خاطرمان عمر شاعر را معرفی می‌نماید.

آثارخانۀ ادبی محمدجان رحیمی از چهار حجره عبارت است که حجرۀ یکم-حجرۀ کاری؛ حجرۀ دوم-میراث ادبی؛ سوم حجره-کتابخانه، حجرۀ چهارم باشد اشیاهای شخصی شاعر می‌باشند که تماشابینان می‌توانند با حیات و فعالیت این شخصیت تاریخی از نزدیک شناس شوند.

در «آثارخانۀ ادبی محمدجان رحیمی» اثرهای ایجادکردۀ شاعر، آردین و مدال­ها، رسم و پارتریت­های دوره‌های گوناگون، اسباب و انجام شاعر کتاب­های دسنویس عربی، کتابخانۀ شاعر که زیاده از 2000 کتاب موجود می‌باشد. اینچنین 134 ایکسپانت که همۀ آنها تا حال تازه و آزاده و بترتیب جا به جا شده‌اند.

سمت مهم فعالیت آثارخانه را ترغیب و تشویق کارنامۀ ماندگار شاعر معروف تاجیک محمدجان رحیمی تشکیل می‌دهد. در این سمت کارمندان آثارخانه در روزهای به نقشه‌گرفتۀ کاری همیشه به تماشابینان از روزگار عبرتبخش شاعر معلومات جالب پیشنهاد می‌نمایند. مورد به ذکر است که این معرفی به واسطۀ صدای و سیما نیز به راهمانده شده است. کارمندان آثارخانۀ ادبی و یادگاری محمدجان رحیمی همه ساله گذرانیدن زادروز شاعرا با اشتراک استادان و دانیجویان جشن می‌گیرند.

محمّدجان رحیمی یکی از شاعران سیرمحصول، پرتجربه و مشهور تاجیکستان محسوب یافته، با ایجادیات خود در تاریخ ادبیات معاصر تاجیک موقع برجسته‌ای را اشغال می‌نماید.

محمدجان رحیمی سال 1901 در قشلاق فائق ریان شافیرکام ولایت بخارا تولد یافته است. پدرش عبدالرحیم، از اهل صنعت بوده است. شاعر در سن 12 سالگی‌اش به مکتب ابتدایی داده شد که او آن مکتب را سال 1917 تمام کرده است.  در همان سال­های مکتب‌خوانی و شاگردپیشگی در نتیجۀ مطالعۀ اثرهای ادبیات کلاسیکی تاجیک تدریجاً هوس شعرخوانی و شعرگویی پیدا می‌کند.

رحیمی در کار ایجادی قابلیت پیدا کرده، در ساحۀ نظم مشق­ها می‌گذراند. «گرچه من، - می‌نویسد محمدجان رحیمی هنوز در آوان جوانی و مکتب‌خوان بودنم غزلیات حافظ، سعدی، بیدل و رباعیات عمر خیام برین استادان سخن را خوانده، مفتون شعرسرایی شده بودم، همچون یک عاشق صادق...از پی شاعری افتاده بودم و از سال­های 1918 سر کرده شعر مشق می‌کردم، ولی تا روالوتسیۀ بخارا، غیر از بعضی شعرچه‌های میده، چیزی درستی به میدان آورده نتوانسته بودم».

«طلاکَمَران» نام شعر در سال 1919 نوشتۀ رحیمی اولین بار صدای او را بلند کرده بود که در بابت فاش کردن حقیقت خونین امارت بخارا و با مبارزۀ ضد امیری دعوت نمودن عامۀ خلق کوشش اولین شاعر را می‌فهماند.  شعر مذکور این است:

در حلقۀ امارت سه چار پست بین،       

بنا اگر تویی، نگر، آخر، چه هست، بین!  

بازیچه‌ای است ظاهر او، هیچ در نظر،     

باطن محیط اعظم خون تر است، بین!         

محمدجان رحیمی نیز دانندۀ خوب موسیقی کلاسیکی بود و در زمان ما با زنده گرداندن میراث گرانبهای «شش‌مقام» حصۀ ‌ارزنده‌ای دارد. با اشتراک بی‌واسطۀ او این میراث گرانبها به ترتیب و تنظیم درآورده شده و متن 254 آهنگ شش‌مقام و متن سه جلد آهنگ­های خلقی تاجیکی را نیز طیار کرده است.

محمدجان رحیمی یکی از بهترین دانندگان زبان ادبی تاجیک و ادبیات کلاسیکی آن می‌باشد. تحریر اساسی «لغت تاجیکی-روسی» که با قلم محمدجان رحیمی انجام یافته است، در انکشاف زبان ادبی امروزۀ تاجیک اهمیت کلانی دارد. وی در تحریر لغت تفسیری سه‌جلدۀ زبان تاجیکی اشتراک کرده است. شمارۀ همۀ اثرهای علمی و بدیعی که شاعر محبوب ما تحریر و به چاپ آماده کرده است، به بیشتر از 90 نامگوی می‌رسد. محنت پرمشقت لغت ترتیب دادن یا تحریر نمودن را از لغت­های بی‌شمار زبانهای گوناگون عالم را جمع آوردن استاد مضمون می‌گیریم.

لغت تاجیکی-روسی از زیر تحریر او گذشته را دستورالعمل گفتن کم است، وی حقانی کوپروکی را می‌ماند که دو ساحل دریای عظیم را با هم پیوسته است. غیر از این، او یکی از بهترین ترجمه‌های کینا بوده، ترجمۀ متن زیاده از چل کینافیلم به قدم رحیمی تعلق دارد. در سال­های جنگ بزرگ وطنی خود او نیز با عنوان «فرزند تاجیکستان» نقشی را نوشته است که در خود همان سال­ها به کینا گرفته شده، در کیناتیترهای وطنمان و ایران و هندوستان و عربستان مملکت­های خارجی با موفقیت نمایش داده شده است. او اثر الکساندر پوشکین «فوارۀ باغچه­سرای» و داستان و. میکوفسکی «و. ا. لنین» را به تاجیکی ترجمه کرده است. منتخب دوجلدۀ «شاهنامه» فردوسی، دوبیتی­های بابا طاهر همدانی، منتخبات جامی و «رباعیات» بیدل نیز از طرف رحیمی به چاپ طیار شده‌اند.

میراثی که استاد محمدجان رحیمی به ما گذاشت است، به قدر‌شناسی بی‌اندازه می‌ارزد و سزاوار است. این را حکومت جمهوری به خوبی درک نموده، منزلش را زیارتگاه قرار دادند و تا حال قرب آن برجاست.